Eieren zoeken met Pasen. En daarna opnieuw verstoppen, vaak op dezelfde plaatsen waar je ze gevonden had. Of ervóór gaan staan. En wij maar net doen alsof we het niet zagen. Bij ons thuis gaan de Paashaas en het eieren zoeken hand in hand. Naast de traditie van de Paashaas hebben we lang ons eigen ritueel gehad. Verstoppen doen we niet meer, maar wel is de eerste Paasdag traditioneel gereserveerd voor een gezamenlijke brunch. Compleet met Paashaas en eieren...
De Paashaas en de eieren
Eieren zoeken in de tuin. En als het regende verstopten we ze gewoon in huis. Alternatieven zijn er altijd. Maar ze horen in de natuur. Die traditie van gekleurde eieren zoeken, waar komt die eigenlijk vandaan? Eieren staan voor vruchtbaarheid en nieuw leven. Ken je ook het versje van het ei? Best een vreemde tekst eigenlijk, maar we zongen het als vanzelfsprekend 😉.
Eén ei is geen ei,
Twee ei is een half ei,
Drie ei is een Paasei.
Voor de Paashaas geldt hetzelfde verhaal. Al sinds de prehistorie zijn hazen (en konijnen) het symbool voor vruchtbaarheid. De haas plant zich razendsnel voort. De Paashaas is ook al heel oud. Hij wordt dus gezien als een symbool van vruchtbaarheid en daarmee gekoppeld aan de lente. Pasen was in de oudheid een vruchtbaarheidsfeest.
De eerste verhalen over de Paashaas zijn geschreven in het Duits en komen uit de 14de eeuw. Ze zijn dus als het ware geïmporteerd. Bij ons is het de Paashaas die de eieren verstopt, in Duitsland legden de kinderen hoedjes of mutsen in de tuin waarin de Paashaas de eieren kon leggen.
Misschien komt het verhaal van de nestjes wel voort uit het idee dat vogels hun eieren in verlaten hazenlegers legden en de mensen daarom dachten dat het hazeneieren waren?
En dan moest je ook nog braaf zijn, anders bleven de nestjes leeg. Ik krijg een sterke associatie met het Sinterklaasfeest en het schoenen zetten. Moest je ook braaf geweest zijn anders zaten er geen lekkere dingen voor je in...
En dan is het de vraag waarom de Paashaas eigenlijk de plaats van de kip heeft ingenomen? Of geven kippen hun eigen eieren liever niet weg?
Overigens kreeg ik als kind wel degelijk een mandje met eieren en een kip. Misschien vonden ze het thuis toch te gek om een haasje op eieren in een mandje te zetten 😉. Trouwens, bij de Palmpaasstokken prijkt ofwel een haas, ofwel een haan bovenaan...
Eieren zoeken in de tuin
Onze eigen Paashaastraditie
De Paashaastraditie in ons gezin begon toen mijn vader langdurig ziek werd. Om hem een beetje te verwennen kochten we de grootste chocolade Paashaas voor hem die we konden vinden. Hij was er blij mee, want zo'n grote haas was toch wel erg speciaal. Het duurde even voor we de goede smaak te pakken hadden, want hij bleek een voorkeur te hebben voor de versie van melkchocolade. Die kwam pas na de derde keer aan de beurt. Eerst kochten we een pure chocolade haas, omdat we dachten dat hij die het lekkerst vond. Mis, maar dat zei hij natuurlijk niet. Daarna een witte, want daar houd ik zelf het meeste van. Ook mis, maar hij hield zijn mond. We hadden het ook niet aan hem gevraagd. Maar de derde keer kozen we 'eindelijk de goede' en gaven hem vanaf die tijd een Paashaas van melkchocolade.
Mijn moeder sloeg de Paashaas na een paar weken ritueel kapot met een hamer, die ze daar speciaal voor meebracht. Tot groot genoegen van de jongste kleinkinderen en onder het motto: 'Had hij maar geen Paashaas moeten worden' (deze toevoeging is speciaal voor mijn kleinkinderen 😊). Haar oudste kleinkinderen misten het spektakel van het stukslaan. Voor sommige dingen ben je nooit te groot. Voor hen werden grote stukken chocola bewaard.
De eerste keer dat wij de Paashaas voor onszelf kochten hadden we een beetje een dubbel gevoel. Pronkend stond hij op de eettafel. In de zon, maar daar hadden we even geen erg in gehad. Dus vonden we het diertje met gesmolten oren en een gesmolten buikje toen we thuiskwamen. Kan verkeren hé?
Toch is de Paashaas nog een tijd gebleven. We zochten met Pasen eieren en wie 'het gouden ei' vond mocht als eerste de oren aanbreken.
Gewonnen 😊
Op zijn Paasbest bibberen met je blote benen
Rond 21 maart vieren we het begin van de lente. Dan staat de zon recht boven de evenaar en zijn dag en nacht even lang. Daarna worden de dagen steeds langer en gaan we de zomer tegemoet. Pasen is nieuw leven, vers eten, een schoon huis en de kachel uit.
Met Pasen kregen we nieuwe kleren. De winterkleding gingen met mottenballen in de kast en de kniekousen gingen aan. We waren op ons Paasbest. Die nieuwe kleren waren je 'zondagse kleren'. We hadden ook 'zondagse schoenen'. Door de week droeg je je gewone kleren. De nieuwe kleren hield je netjes. Daar ging je niet mee naar school en ze waren zeker niet bedoeld om buiten te spelen 😉.
Soms is er sprake van een 'vroege' Pasen. Dat heeft te maken met de berekening van de datum. Maar die nieuwe kleren wou je natuurlijk toch dragen. Koud of niet. Dan liep je op zijn Paasbest te bibberen met je blote benen...
Met Pasen stonden de spinnenwielen stil
In het boek Sprookjes van Vrouw Holle (Karl Paetow) staat het verhaal van Het vlijtige Liesje. Dit sprookje gaat over twee zusjes die geen vader en moeder meer hadden. Ze moesten dus voor zichzelf zorgen en probeerden met spinnen aan de kost te komen. De twee zusjes leken niet echt op elkaar. De ene was vlijtig en werkte hard, de andere was een beetje een luie 'kwebbel'.
Nou was het een gouden regel dat het spinrokken (zie afbeelding) op de avond voor Pasen leeg moest zijn. Anders kwam Vrouw Holle en maakte er kaf van. Dan was dus al je harde werken voor niets geweest.
Op de avond voor Pasen zat het ene zusje hard te spinnen om het spinrokken leeg te maken, zoals Vrouw Holle dat voorschreef. Ze werd daarvoor beloond. De andere morgen was haar spinnenwiel veranderd in goud en haar draad was als zijde.
Het andere zusje was op stap gegaan en te lang weg gebleven. Ze kreeg de schrik van haar leven. Bij haar was al het vlas veranderd in stro. De mooie strengen linnengaren waren veranderd in strohaksel en kaf. Die nacht was Vrouw Holle langs geweest...
Spinrokken (William-Adolphe Bouguereau)De palmpaas zoals ik hem ken bestond uit twee stokken in de vorm van een kruis. Bovenop de stok prikten we een broodhaantje. We versierden het geheel met slingers van snoep en andere lekkere dingen. Na afloop van de kerkdienst brachten we de Palmpaasstok naar oude en /of zieke mensen. We deden dat op de zondag voor Pasen. Je kon die in mijn tijd op je eigen manier versieren.
Er zijn ook afbeeldingen van de Palmpaas met alleen de rechtopstaande stok. In het boek 'Het Zonnejaar' van Mellie Uyldert staat een afbeelding uit 1795 van 'De Amsterdamse Palmpaaskoopvrouw'. Ze heeft een aantal versierde paasstokken te koop. Er werd een vijg, een krentenbol, een stuk koek, een vijg, een appel en weer een vijg aan geregen.
Dat is interessant, want met de vijg gaan we over de grens toch? Het gaat niet over een vrucht die hier groeit volgens mij. Maar nader onderzoek wijst uit dat de vijg symbool staat voor vruchtbaarheid, overvloed en ontwaken. Past dus precies bij de vruchtbaarheid die met de lente zijn intrede doet.
Kan je dan de symboliek doortrekken voor de krentenbol en de appel? Ik denk nu even aan het sprookje van Vrouw Holle waar het graan en de appels ook een rol spelen. Maar misschien zoek ik er teveel achter en vallen krentenbrood en koek gewoon onder de categorie 'lekker'?
Eieren verven en eieren verstoppen, narcissen in de tuin.
Een Paasontbijt met eieren, boterlammetjes en paasbrood op tafel.
Hoe vieren jullie de lente? Hebben jullie ook een eigen traditie?
Op de pagina 'Levensritme en seizoenen' vind je meer over Pasen (
link)
De afbeelding van de Amsterdamse Palmpaaskoopvrouw is gemaakt door J. Robijn (1795). Ik kan de originele bron ervan niet achterhalen.
Spinnenwielen moesten op de dagen van de zomerzonnewende en de winterzonnewende stilstaan. Net als de zon zelf.
Bronnen
Paetow, Karl, Sprookjes van Vrouw Holle, 1992, p.30-31
Uyldert, Mellie, Het Zonnejaar, 1981, afbeelding op p. 316
Websites
Hier vind je meer verhalen over de de Paashaas, de Paashaan en de Paaskip.
'Duitse kinderen legden hoedjes of mutsen in de tuin en op paasochtend waren deze gevuld met eieren'.
'De vijgenboom (ficus) wordt bij vele volkeren als heilige boom vereerd. Hij is naast de olijfboom en de druivenstruik symbool van vruchtbaarheid, overvloed en ontwaken'.
Op deze site ook een stukje kerkelijke geschiedenis van Palmpasen.
Hier vind je het complete liedje
Soms ging je met de Palmpaas langs de deuren.
