Vrouw Holle en de Vlier
De Vlier heeft de bijnaam: 'Moedertje Vlier'. Dat zegt iets over hoe we haar beleven. Ze leert ons verschillende kanten van het leven zien. Alles heeft een einde, maar ook weer een begin. Zo symboliseert de Vlier de energie van geboorte en dood. We zien dat terug in de winterzonnewende. De Vlier staat in verbinding met de Godin en wordt in één naam genoemd met Vrouw Holle. In het sprookje bewaakt ze de grens met de onderwereld, maar is die wel zo donker als we ons voorstellen?
Signatuur en typologie
In het voorjaar wordt de Vlier bedekt met een zee van witte, tere schermen. Het geeft haar een 'vriendelijk' gezicht. Ze doet me denken aan een jonge bruid, of jonge maagd voor wie dat een betere benaming voor haar vindt. In het najaar hangen haar zware trossen zwarte bessen aan hun steeltjes naar beneden. Dan treedt ze met haar donkere kant naar voren en vind ik haar best een beetje streng.
De verschillende kanten van de Vlier kun je vergelijken met twee eigenschappen. De ene kant ziet er uit als een lief kwetsbaar meisje. De donkere kant geeft een strenger beeld van verantwoordelijkheid dragen en misschien wel veel moeten van jezelf. Daardoor kan je in de kramp schieten.
Je kan er dan voor kiezen om die strenge kant te verhullen door extra lief te zijn. Daardoor raak je uit balans. Vlier helpt je dan om evenwicht te vinden. Dus ben je te lief of ben je te streng? Vraag Vlier om hulp. Ze staat altijd voor je klaar 😉.
Geneeskrachtige eigenschappen
Lichamelijk helpt Vlier om je weerstand te verhogen. In de bessen zit heel veel vitamine. Het ondersteunt je bij verkoudheid en hoesten, bij hoofdpijn en keelpijn. Eigenlijk zijn dat de tekenen dat je even ruimte moet maken in je leven. Even op adem komen en dingen loslaten. Heb je Vliertinctuur nodig? Of Vliersiroop? Op de site van de Gulle Aarde vond ik het recept voor een hoestdrank.
Je kan ook Vlierthee kopen. Dat helpt goed bij koorts. Je gaat er van zweten en daarmee voer je schadelijke stoffen af. Vlierbloesem, lindebloesem en kamille is een goede combinatie voor zieke kinderen. Je kan ook Vlierbessenjam maken. Wel opletten met die bessen trouwens, en alleen eten als ze helemaal rijp zijn. En zelf zou ik ze altijd koken.
De Drievoudige Godin
Haar kleuren gaan van wit via rood naar zwart en hiermee symboliseert ze de Drievoudige Godin. Het wit staat voor de maagdelijke (ongebonden) periode in het leven van de vrouw, het rood voor de periode waarin ze de fase van moeder bereikt, het zwart voor de periode waarin ze haar wijsheid uit mag dragen als grootmoeder. Oud is ze, wijs geworden door het leven. Crone wordt ze wel genoemd. Zo vertegenwoordigt ze de drie aspecten van de drievoudige godin: de jonge vrouw, de moeder en de oude wijze vrouw.
'Moedertje Vlier' dus. Ze verandert gedurende het jaar en staat daarmee symbool voor transformatie. Maar na de donkere periode volgt weer de tijd van bloei en begint de cyclus opnieuw.
Vlier groeit in het wild. Ze kiest haar eigen plekje. En als je haar zoekt, laat ze zich volop vinden.
De Vlier in verschillende fases
De woonplaats van Vrouw Holle
Volgens de overlevering woont Vrouw Holle in de vlier. En met Vrouw Holle moet je voorzichtig omgaan. Ze beschermt je als je haar waardig benadert. Je neemt je hoed voor haar af en gaat haar niet met de botte bijl te lijf. Want als je dat doet zal je het weten!
Mensen hielden rekening met Vrouw Holle. Je verbrandde geen vlierhout en je maakte er geen wiegjes van (want dat zou heel erg dom zijn!). Je plantte de vlier bij het huis als je trouwde en vroeg daarmee de zegen van Vrouw Holle. Een vlier vrijwaarde het huis voor blikseminslag en door haar geur hield de struik de vliegen op een afstand. En stel dat je bang bent dat er een heks bij je over de vloer wil komen... Dan kan je twijgjes uit de derde loot kruisgewijs op de deurmat leggen. Als er dan iemand aankomt waarvan je denkt dat het een heks is, komt die niet over de mat heen. Je moet het allemaal maar weten 😊.
Tekening uit: The Tree Ogham
Written and illustrated by Glennie Kindred
Met dank voor de toestemming
De deur naar de onderwereld
De Vliermoeder bewaakt de deur naar de onderwereld en wordt geassocieerd met dood en transformatie. Daarmee komen we op het terrein van de planeet Pluto. Wie kent niet het sprookje van Vrouw Holle, waarin de stiefdochter via een put in de onderwereld terecht komt en na hard werken beloond wordt met goud? De eigen dochter van de vrouw komt ze er minder goed vanaf en wordt als dank met pek overgoten. Vrouw Holle wordt geëerd en laat ook nu nog van zich horen. Als ze haar haar kamt schijnt de zon, als ze de was doet regent het en als ze de bedden schudt valt er sneeuw. Hadden we het nou over de onderwereld of over de bovenwereld?
Het sprookje van Vrouw Holle
Het sprookje van Vrouw Holle is niet zomaar een sprookje. Er zit verborgen symboliek in waarnaar we in onze tijd een beetje moeten zoeken. Wat we er sowieso van meegekregen hebben als kind is dat we beloond worden als we ons goed gedragen. Maar is dat wel het hele verhaal?
Als je weet wat je leest wijst het sprookje naar de inwijding van het meisje tot vrouw. Door de val in de put komt het meisje terecht in de onderwereld. Die is niet donker en eng zoals je zou verwachten, maar bestaat uit een zonnig landschap met weiden en bloemen. Bijzonder genoeg denk je daar als kind niet eens over na...
Het sprookje van Vrouw Holle geeft de fasen weer van de seizoenen. Misschien kan je het wel terughalen uit je herinnering: Ze haalt de broden uit de over, ze schudt de appels van de bomen en bij het opmaken van de bedden valt er sneeuw op aarde.
Herken je het graan als symbool van de zomer? De appels die bij het seizoen horen van de herfst? En de sneeuw die bij de winter hoort? En mis je dan de lente? Of had je er net als ikzelf ook nooit over nagedacht voordat je het ontbrekende stukje te horen kreeg over het melken van de koe? In oude versies van het sprookje is het nog terug te vinden. Met de koe erbij zijn de vier seizoenen compleet.
Het prikken in de spoel heeft ook een betekenis die bij de verloren kennis gerekend kan worden. In oude tijden kregen meisjes bij de eerste menstruatie een een eigen spinspoel. En natuurlijk kun je aan het vallen in de put en de lessen die je in de onderwereld meemaakt ook een betekenis hechten.
De Vlier en Vrouw Holle staan symbool voor transformatie. Het sprookje zit dus vol symboliek.
Het is Annine van der Meer, die deze kennis voor ons beschikbaar heeft gemaakt (zie bronnen).
.jpg)
Afbeelding p. 48 uit Vrouw Holle en de verborgen wijsheid in sprookjes
Annine van der Meer, 2017
Vrouw Holle als winterkoningin
Op het onderstaande plaatje heeft Vrouw Holle een kroon van kaarsen. Het haasje en het eekhoorntje roepen even vragen op. Het grappige is dat je bij Vrouw Holle alleen het beeld voor je ziet van een oude vrouw. Hier wordt ze afgebeeld als een jonge winterkoningin. Ze brengt het licht en lijkt verdacht veel op Sint Lucia met de krans van kaarsen op haar hoofd. Haar feest valt op 13 december en in Zweden markeert deze dag het begin van de kerstperiode. Maar met Sint Lucia beginnen we aan een nieuw verhaal. Dat laat nog even op zich wachten...
Vrouw Holle (afbeelding website Ancient Herstory)
Originele versie (zwart-wit): museum digital: ostwestfalen-lippe
Zie tekst bij afbeeldingen voor meer informatie
Kerstkaart met Lucia en kaarsen (Open Domein)
Wil je meer van weten over Sint Lucia en Vrouw Holle?
Link dan door naar de pagina 'Levensritme en seizoenen': link
De Vlier maakt deel uit van de Boomkalender. Link naar deze pagina:
Noten
Annine van der Meer heeft een prachtig boek geschreven over Vrouw Holle, waarin het ontbrekende stuk van de lente genoemd wordt, evenals de betekenis van de spoel, die meisjes kregen als ze volwassen werden / lees gingen menstrueren. Vrouw Holle en de verborgen wijsheid in sprookjes, 2017
In het boek Godinnen van Eigen bodem van Ineke Bergman (2007) vind je een heel hoofdstuk gewijd aan vrouw Holle. Een bezoek aan de Holleberg in Eperholt staat vanzelfsprekend op mijn lijstje:-).
In het boek Sprookjes van Vrouw Holle (Karl Paetow), staat het sprookje van Gouddochtertje en de Pekmeid. Het verhaal is vrijwel identiek aan dat van het sprookje van Vrouw Holle, behalve het begin.
In dit sprookje vind ik de koe als element in het verhaal toegevoegd. Het meisje melkt eerst de koe, plukt dan de appels en haalt daarna het brood uit de oven.
Afbeeldingen
De afbeelding van Vrouw Holle met de kaarsenkrans komt van Internet
Bron: Ancient Herstory: Het verhaal van Vrouw Holle: link
Het is een gekleurde versie van een reclame ansichtkaart voor het sprookjesboek "Frau Holle -Märchen und Sagen" van Karl Patow uit het jaar 1952.
De datum waarop de kaart gedrukt is wordt geschat op 1954-1955.
Herkunft/Rechte: Deutsches Märchen- und Wesersagenmuseum (CC BY-NC-SA)
De afbeelding valt onder de Creative Commons License 3.0, by-nc-sa
Bronnen
Kindred, Glennie, The Tree Ogham, 1997, http://www.glenniekindred.co.uk/
Afbeelding overgenomen met toestemming
Meer, Annine van der, Vrouw Holle en de verborgen wijsheid in sprookjes, 2017, p. 47 t/m 55
Paetow, Karl, Sprookjes van Vrouw Holle, 1992, p.33
Websites
Informatie over het feest van Sint Lucia
Deze combinatie gebruikte ik voor mijn kinderen als ze koorts hadden of verkouden waren. Je kan de kruiden natuurlijk los kopen en mengen, maar er blijkt ook een kant en klare optie te zijn.
Zo kun je zelf hoestdrank maken
By