13 december: Sint Lucia: Lichtfee en Sinterklazien
Op 13 december wordt in verschillende landen het Sint Lucia feest gevierd. Het eerste land dat in mijn gedachten opkomt is Zweden. Met Sint Lucia wordt de kersttijd of de midwintertijd ingeluid. In Nederland wordt het feest bijna niet meer gevierd, maar in Zweden en Italië viert het hoogtij. In de Zweedse traditie is Lucia de Lichtfee. In Italië vieren ze het feest op een heel andere manier dan je zou denken. Daar is Sint Lucia een soort vrouwelijke Sinterklaas...
Ommegangen en Julpap
In het boek 'Friese volksgebruiken' (p. 505) staat een oude plaat waarop een aantal jonge vrouwen een bezoek brengt aan een Zweedse boerderij. Ze dragen een witte jurk met een rode sjerp. De voorste ervan draagt een groene krans met brandende kaarsen op haar hoofd. Ze houden een rondgang van hoeve tot hoeve, waar ze gastvrij worden ontvangen. Ze verspreiden het licht in de donkerste tijd van het jaar.
Bij elke hoeve staat een tafel met feestbrood voor ze klaar en de vloer onder de tafel is bedekt met stro of levend groen. Je moet erbij bedenken dat de ronde van de 'lichtfee' in het donker plaatsvindt. Misschien wel in de donkerste nacht, want ooit is heeft keizer Julius een kalenderhervorming ingevoerd van 10 dagen. Oorspronkelijk zou Sint Lucia zou dan tijdens midwinter haar ronde hebben gedaan.
Aan het hoofd van een processie
In Zweden en andere Scandinavische landen worden ieder jaar door het hele land meisjes verkozen om Sint Lucia uit te beelden. Zij mag aan het begin van een processie lopen met de kaarsenkroon op haar hoofd. Achter haar volgen meisjes die kaarsen vasthouden. Zij dragen geen kroon. Die eer is voorbehouden aan de uitverkoren Lucia van dat jaar.
Broodjes op een zilveren dienblad
Het Sint Luciafeest wordt ook thuis gevierd. De jongste dochter wekt in de nacht van 12 op 13 december haar ouders met warme drank en lekkere broodjes. Ze draagt de Luciakroon op haar hoofd. Op een zilveren blad liggen 'Lussibakelse' (Lucia baksels). Die bestaan onder andere uit peperkoeken en saffraanbroodjes. Die broodjes zijn gebakken koeken in de vorm van een S (lussekatter).
Een bordje pap voor het kaboutertje
Net als in alle mdwinterfeesten worden er ook in Zweden cadeautjes uitgedeeld. Hier wordt de hoofdrol gespeeld door een klein kaboutertje met de naam Julenisse. Jule kun je vertalen als kerst en Nisse heeft de betekenis van kaboutertje of elfje.
In Italië lijkt het feest van Sint Lucia aan de ene kant een beetje op Sinterklaas en aan de andere kant op de kerstman. Allebei de figuren wedijveren met elkaar om brave kinderen te belonen met geschenken. Zelfs Grootvadertje Vorst uit Rusland past in deze traditie. Wie kon nou bedenken dat Sint Lucia in de nacht van 12 op 13 december met een ezel en haar helper Castaldo op pad zou gaan om kinderen geschenken te brengen? De ezel Tobia trekt een houten kar vol met cadeautjes. Brave kinderen krijgen cadeaus en 'stoute' kinderen moeten het doen met kolen. En weet je dat ook zij door de lucht reist? En dat het rood van de Sinterklaas en de Kerstman ook bij haar terug te vinden is? Ze draagt een mooie rode hoed en rode schoentjes lees ik op de site van Modern Prinsenbeek (zie websites).
De overeenkomsten tussen de verschillende feesten zijn groot. Italiaanse kinderen mogen ook een verlanglijstje maken. Zowel Lucia en Castaldo als de ezel Tobia worden bedacht met lekkers. Lucia wordt verwend met sinaasappels, koekjes of koffie en Castaldo kan rekenen op een fles rode wijn. Net als bij het paard van Sinterklaas leggen de kinderen hooi of een wortel voor de ezel klaar. In een variatie van het verhaal wordt het hooi aan de vensters gehangen.
De geschenken worden neergelegd op de tafel. Ik weet niet of ze er ook liedjes bij zingen. Daarna gaan n ze vroeg naar bed, want ze mogen Lucia niet zien. Als dat gebeurde zou ze as in hun ogen strooien en dat moet je niet willen, want dan kun je blind worden. Lucia en Castaldo nemen 's nachts de geschenken mee en vullen het bord met snoep voor de kinderen. De cadeautjes worden in huis verstopt en dat wordt dus zoeken 😉.
Ik heb dit hele verhaal niet van mezelf, want ik wist niet van het bestaan. Ik vond deze informatie bij Wikipedia en ben toen verder gaan zoeken. Op de website van 'Gardaslowandmore' (zie websites) staat een afbeelding van Lucia met haar ezel. Ik mag die foto gebruiken van An Beirens, die het artikel heeft geschreven. Waarvoor dank!
In de tekst van 'Modern Prinsenbeek' staat aanvullende informatie over de reis door de lucht en de kleding die Lucia draagt. Er zijn kleine variaties tussen de verhalen, maar het leukste vind ik dat er weer een verhaal is toegevoegd aan figuren die rond midwinter de donkere dagen komen verlichten...
By