1 augustus: Lugnasadh: de laatste schoof en de graanpoppetjes
Het Keltische feest Lughnasadh wordt gevierd op 1 augustus. Een andere naam voor het feest is Lammas. Het valt zes weken na de zomerzonnewende. De tijd waarin het gevierd wordt hangt samen met het begin van de oogsttijd. Daarbij speelde het graan een belangrijke rol want een goede oogst betekende voldoende voedsel voor de winter die er aan kwam. Traditioneel werden van de laatste schoof graanpoppetjes gemaakt. Zo kon de graangod veilig overwinteren...
De laatste schoof en het graanpoppetje
Je kunt het woord Lammas terugleiden naar het Angelsaksische woord 'hlafmas' dat dat 'broodfeest' betekent. Het lijkt sterk op het woord loaf, dat brood betekent in de Engelse taal. Het laatste deel van het woord is dan gelijk aan dat van Christmas. En zo kom je terecht bij Brood-feest.
Onze voorouders hadden het gebruik om de eerste oogst te offeren aan de goden. De laatste schoof bleef op het land staan, want daarmee eerde men de geest van het koren. Van die laatste schoof werd een corn dolly of graanpoppetje gemaakt, dat werd versierd met gekleurde linten. Dat popje werd dan weer aan de schuur gehangen of in huis bij de haard geplaatst. Aan de schuur fungeerde het als bliksem afleider, in huis kreeg het een ereplaats.
Bij 'Het Korenpoppetje van Lugnasadh' (zie websites) lees ik dat het op de feesttafel werd gezet en na het feest boven de haard gehangen. Op deze site vind je ook een voorbeeld van een korenpoppetje om zelf te maken.
Daar vind ik ook een goede uitleg van het 'waarom': Er werd gedacht dat de geest van de zon en het graan tussen het graan leefde. Bij het oogsten van het graan zou er daarom geen plaats meer zijn om er te wonen. Maar als je van de laatste schoof een graanpoppetje maakte, dan had je gezorgd voor een tijdelijke woonplaats gedurende de winter. Na het overwinteren werd het poppetje in de zaaitijd mee in de grond geploegd. En zo kon de geest van het graan eeuwig voortleven.
In het boek 'Het Keltische levenswiel (p. 76) staat een gebruiksaanwijzing om zelf zo'n corn dolly te maken. Het ziet er uit als op de foto hieronder. Dit is een zelf gemaakte corn dolly door Renata (zie bron). Het poppetje op de foto eronder is ook door haar gemaakt.
Yorkshire Spiral (Open Domein)
Zelf gemaakte corn dolly door Renata
Zelf gemaakte corn dolly door Renata
Verboden broodvormen
Tijdens het feest werden er broden gebakken in de vorm van de Graangod. Dat de mensen dat al heel lang deden kun je opmaken uit een verbod van de kerk in het jaar 743, waarin hier tijdens een Concilie bezwaar tegen werd gemaakt.
De kerk zag de broodpoppetjes als plaatsvervangende offers voor de goden. En dat was niet gewenst.
Grappig dat we die broodpoppetjes dan terug vinden in onze tijd. Koekmannetjes met kerst, broodhaantjes met Pasen. En die mochten dan ook nog boven op de Paaspalm staan die we vanuit de kerk naar oude en / of zieke mensen brachten.
Na de kerstening van het feest werden de broden die gebakken waren van het eerste graan in de kerk gezegend.
Een vuurfeest
In Lughnasadh kun je het woord Lugh herkennen. Hij werd gezien als de Keltische zonnegod of de god van het licht. Lughnasadh was een van de vuurfeesten. Net als bij Beltane, Pasen, Sint Jan en Kerst speelde het vuur een belangrijke rol.
Er waren delen van het land waarop een brandend wiel van de heuvels afgerold werd. Dat kwam voor in Engeland. Dat brandende vuur zou de afdaling naar de winter symboliseren.
Ook het maken van vuren werd verboden. Dat het weinig zin had blijkt uit het gegeven dat de mensen hun oude tradities bleven handhaven. Ja, en we hebben ook nu nog Paasvuren. Verschuivingen zijn er wel. In de kerk wordt nu de Paaskaars aangestoken.
Trouwen en beloftes
Op Lughnasadh werd er feest gevierd en er werden huwelijke gesloten. Die huwelijk konden na een jaar weer ontbonden worden. Daar komt de uitdrukking voor een jaar en een dag vandaan. Ik heb altijd begrepen dat deze huwelijken voor een jaar en een dag betrekking hadden op het Beltane feest en dat de eventuele vader van een kind dat hieruit voortkwam in ieder geval de vrouw kon ondersteunen tijdens de zwangerschap. In de bronnen kom ik tegen dat dat ook voor het Lughnasadhfeest gold. Het was dus een vruchtbaarheidsfeest in alle opzichten 😉.
Meer over feesten en het jaarritme vind je op:
Bronnen
Farwerck, F.E, Noordeuropese Mysteriën, 1978, 232, 234,
Lankester, Ko, De Keltische Maankalender in het Zonnejaar, 1994, p. 74-77
Websites
Met duidelijke uitleg en een voorbeeld van een graanpoppetje
Na de kerstening werden de broden die gebakken waren van het eerste graan in de kerk gezegend.
Het kerk heeft het feest gekerstend tot akkerwijding.
By