31 oktober: Samhain en de link met Halloween
Samhain wordt gevierd tussen 31 oktober en 2 november. Voor de Kelten begon dan het nieuwe jaar. De mensen vierden het feest op de avond ervoor, dus op 30 oktober. De donkere helft van het jaar was in aantocht. Mensen bereidden zich voor op de winter, de doden werden herdacht, de vuren opnieuw aangestoken...
Samhain
Samhain was voor de Kelten een belangrijk moment in het jaar. Het markeerde het einde van de zomer en het begin van de winter, een tijd van duisternis en kou. De donkere periode van het jaar is in aantocht. Daar moest je je op voorbereiden.
Bij het voorbereiden op de winter hoorde het slachten van het overtollige vee. Je moet dan denken aan het vee waar niet voldoende voer voor beschikbaar was. Het geslachte vee werd gezouten en diende als voedsel voor de tijd waarin het eten schaarser was.
Het was ook de tijd van opruimen. Gereedschap werd schoongemaakt en opgeborgen, de jacht begon en de slacht volgde. Het was in dat licht bezien het laatste oogstfeest, want de jacht leverde eveneens voedsel voor de wintermaanden. Het was een feest waarbij het naar binnen keren centraal stond. De tijd om stil te staan bij de doden en de voorouders. Hier vinden we de link met Halloween.
Halloween
Het feest is overgewaaid uit Amerika en heette daar Halloween. Het werd eerder ook in Engeland gevierd maar daar was het uitgestorven. Het werd dus nieuw leven ingeblazen en nu zien we ook in ons land kinderen die als spoken verkleed langs de deuren gaan.
Toch is het feest niet van vandaag of gisteren. De onderstaande afbeelding valt onder het Open Domein omdat die dateert van vóór 1 januari 1930. Het is een afbeelding uit Engeland en twee kinderen brengen Halloween groeten aan de ontvangers van de postkaart. Wat nieuw voor ons leek de laatste jaren (althans, dat geldt voor mij) is dus alleen maar een heropleving van een oud feest. In Schotland vierden ze het al in de 16de eeuw.
Dat oude feest had te maken met het eren van de voorouders. De naam Halloween is een verbastering van Hallow-e'en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond) op 1 november. Op deze dagen is de sluier tussen hemel en aarde zo dun, dat je contact kon zoeken met de zielen van de mensen die overleden waren. Je kon hen vragen om wijsheid en raad...
Sint Hubertus en de jacht
Sint-Hubertus is een christelijke heilige die met Samhain in verband kan worden gebracht. Hij ontmoette tijdens de jacht een hert met een lichtend kruis
Meer over Sint Hubertus vind je op een eerder blog: Sint Hubert: Patroonheilige van de jacht. Zijn naamdag valt op 3 november.
Als een van de oudste dieren staat het hert symbool voor een boodschapper uit de Andere Wereld. Het begeleidde de zielen door de duisternis. Dan komen we aardig in de buurt van Samhain, de tijd waarin de sluier tussen hemel en aarde op zijn dunst is en contact met de overledenen en voorouders mogelijk was / is.
Allerheiligen en Allerzielen
Op 1 november vieren we Allerheiligen. En de dag erna worden de doden herdacht, we kijken naar het verleden. We staan stil bij degenen, die we het afgelopen jaar verloren hebben. In de kerk worden hun namen opgenoemd tijdens een speciale herdenkingsdienst.
Volgens Mellie Uyldert (p. 344) stoelt Allerheiligen op het oeroude Keltische feest Samhain. Volgens haar werd dit oorspronkelijk op 11 november gevierd, en later op 31 oktober en 1 november. Dan werden niet alleen de doden herdacht, maar het hele voorgeslacht. Wij hebben dat in onze tijd als het ware gesplitst. Op 1 november worden de heiligen herdacht, op 2 november staan we stil bij de mensen die we verloren hebben.
Sint Maarten en de ommegangen met lichtjes
Als het feest oorspronkelijk gevierd zou zijn op 11 november, dan kom je uit bij Sint Maarten. Met Sint-Maarten op 11 november gingen de kinderen met uitgeholde voederbieten met daarin een kaarsje langs de deuren. Ze zongen een liedje en vroegen een appel of peer als beloning. Soms kregen ze een paar centen, die een welkome aanvulling waren op het huishoudgeld. Er werd over het Sint Maartensvuur gesprongen.
Nu lopen kinderen langs de deuren op Halloween met een lampion en krijgen meestal snoep. Halloween heeft dus veel overeenkomsten met Sint Maarten. Zijn naamdag valt nu op 11 november, maar volgens oude kalenders was dit vroeger op 1 november.
Meer over Sint Maarten vind je op een eerder blog: Een optocht voor Sint Maarten
Godin
De godin die met Samhain vereerd wordt heet Caillach (Caillaech), haar naam heeft de beteken van lelijke vrouw, maar ze is ook wijs, want een andere betekenis die er aan gegeven wordt is de Donkere Vrouw van de Kennis.
Meer over feesten en het jaarritme vind je op:
Bronnen
Lankester, Ko, De Keltische Maankalender in het Zonnejaar, 1994, p.59-62
Uyldert, Mellie, Het Zonnejaar, 1982, p. 344.
Websites
De naam "Halloween" is afgeleid van Hallow-e'en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond), de avond voor Allerheiligen, 1 november.
By Joke Visker